Ένας βασικός προβληματισμός στο σχεδιασμό των εκπαιδευτικών συστημάτων ανά το παγκόσμιο, ήταν το αν θα βασίζονταν πάνω σε ομοιογενείς ή ανομοιογενείς ηλικιακά ομάδες. Πίσω από κάθε επιλογή, υπάρχει μία διαφορετική παιδαγωγική προσέγγιση. Για την ολιστική αγωγή και εκπαίδευση των παιδιών οι παιδαγωγικές αρχές εφαρμόζονται κατά κύριο λόγο στις ομάδες με μικτές ηλικίες.
Οι τάξεις με ομάδες μικτής ηλικίας αποτελούνται από παιδιά με ετερογενείς ικανότητες και διαφορά ηλικίας μεγαλύτερη από ένα χρόνο και όχι παραπάνω από τρία χρόνια.
Από το 19ο αιώνα στη Δ. Ευρώπη η ηλικία χρησιμοποιήθηκε ως βασικό κριτήριο για την ένταξη των μαθητών σε τάξεις και αυτή η τακτική ισχύει μέχρι και σήμερα. Έτσι, κάθε σχολική τάξη αποτελείται από παιδιά της ίδιας σχεδόν ηλικίας. Αυτός ο καθορισμός των σχολικών τάξεων με βάση την ηλικία ήταν μέρος της προσπάθειας για αποτελεσματικότητα και συστηματοποίηση της σχολικής διαδικασίας και συνοδευόταν συχνά από παράλληλες προσπάθειες για μέτρηση της παιδικής νοημοσύνης και ομαδοποίηση των μαθητών με βάση την επίδοση. Η εξέλιξη των σχολικών βιβλίων συνέβαλε στη διάρθρωση της εκπαίδευσης σε τάξεις.
Η πρακτική αυτή της ομαδοποίησης μιας μόνο ηλικίας φαίνεται να δημιουργεί τεράστιες κανονιστικές πιέσεις στα παιδιά και το δάσκαλο, όσον αφορά την προσδοκία να κατέχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες γνώσεις και δεξιότητες. Υπάρχει μια τάση σε μια ομοιογενή ηλικιακή ομάδα να επιβάλλει κυρώσεις, να «τιμωρεί» τα παιδιά που αποτυγχάνουν ν’ ανταποκριθούν στις κανονιστικές προσδοκίες (Katz, 1995). Επιπλέον η ομοιογενής ομαδοποίηση δημιουργεί στις μικρές ηλικίες πολλά προβλήματα, επειδή ο ρυθμός ανάπτυξης και το υπόβαθρο των εμπειριών ποικίλλουν είναι πιθανό σε ορισμένα παιδιά να προσάψουν την «ετικέτα» του «αργού», ενώ σε μικρό χρονικό διάστημα ενδεχομένως η συμπεριφορά να αλλάξει. Από τη στιγμή όμως που ένα παιδί θα αποκτήσει την «ετικέτα» του αργού και θα εσωτερικεύσει τη βραδύτητα ως ανταπόδοση, η ετικέτα μπορεί ν ασκήσει αθροιστικές επιπτώσεις και οι πιθανές αλλαγές από αυτή να είναι λίγες (Katz & Cherd, 2004:110).
Η Δρ Μαρία Μοντεσσόρι, παρατήρησε πριν από πολλά χρόνια κάτι που ισχύει ακόμη και σήμερα: παιδιά διαφόρων ηλικιών όταν δουλεύουν μαζί, θα μάθουν ο ένας από τον άλλο, τόσο σαν μαθητές όσο και σαν δάσκαλοι. Όπως τα αδέλφια μαθαίνουν και μεγαλώνουν μαζί, έτσι και τα παιδιά σε ομάδες μικτών ηλικιών σε ένα σχολικό περιβάλλον (γι’ αυτό εξάλλου το σχολείο για τις ηλικίες 3-6 ετών ονομάζεται και Σπίτι των Παιδιών).
Συνοπτικά μερικά από τα πλεονεκτήματα των μικτών ομάδων είναι τα εξής:
- Αλληλεπίδραση: Το περιβάλλον με μικτές ηλικίες, δημιουργεί ένα κλίμα όπου τα παιδιά μαθαίνουν να βοηθούν και να δέχονται βοήθεια από άλλα παιδιά, λόγω του ότι υπάρχει συνεχής αλληλεπίδραση με παιδιά των οποίων οι δυνατότητες και η ηλικία ποικίλλουν. Τα παιδιά χαίρουν εκτίμησης για τα επιτεύγματά τους και τα επιτεύγματα άλλων και προκαλούνται με ένα πιο φυσικό τρόπο από τα επιτεύγματα των άλλων χωρίς να μπαίνουν σε ανταγωνιστικό πνεύμα.
- Μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο: Τα μεγαλύτερα παιδιά μαθαίνουν να είναι υπομονετικά και ανεκτικά και παίρνουν το ρόλο των ινδαλμάτων και των δασκάλων για τους μικρότερους. Όταν ένα μεγαλύτερο παιδί διδάσκει ένα πιο μικρό, ενδυναμώνονται οι γνώσεις που ήδη έχει κατακτήσει και η πρακτική το βοηθά να τελειοποιήσει τη γνώση του. Τα πιο μικρά παιδιά, μαθαίνουν τρόπους, ευγένεια, κανόνες και επίλυση προβλημάτων, παρακολουθώντας τα μεγαλύτερα παιδιά της ομάδας.
- Εργάζονται με τους δικούς τους ρυθμούς: Λόγω του ότι οι δασκάλες δεν καθορίζουν το ρυθμό της διδασκαλίας για ολόκληρη την τάξη (αφού υπάρχει ανομοιογένεια), στο κάθε παιδί δίνεται η ευκαιρία και η δυνατότητα να μάθει στους δικούς του ρυθμούς. Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά με την συμβατική εκπαίδευση και ομαδοποίηση με βάση την ηλικία των μαθητών.
- Κοινότητα: Μένοντας με μία ομάδα για τρία συνεχόμενα χρόνια, τα παιδιά αναπτύσσουν ένα δυνατό δεσμό μεταξύ τους (αφού κάθε χρόνο η εισαγωγή νέων μαθητών είναι περιορισμένη στο 1/3 του συνόλου). Δρουν σαν κοινότητα και υπάρχει σεβασμός ανάμεσά τους.
- Οικειότητα: Σε αντίθεση με το τι πιστεύουν αρκετοί γονείς, τα παιδιά δεν βαριούνται όταν μένουν στην ίδια τάξη για τρία χρόνια. Αντίθετα, τους δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας και οικειότητας με το χώρο και τους παιδαγωγούς τους. Οι παιδαγωγοί από την άλλη, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν αληθινά τα παιδιά τους και να δουν τις ανάγκες που έχουν, τόσο γνωστικά όσο και αναπτυξιακά. Έτσι οι στόχοι και το εκπαιδευτικό πλάνο που θα δημιουργήσουν, θα αντιπροσωπεύει το κάθε παιδί.
Βιβλιογραφία
- Σιβροπούλου Ε, Ευαγγέλου Δ, Λέκτορας (2007), Ομάδες Μικτής Ηλικίας: Προκαταρκτική προσέγγιση, Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού, 7:178
- NAMC Montessori Curriculum
- https://www.ami-canada.com/essentialcomprehensive.html
Γράφει η Σιμόνη Ευσταθίου (NAMC 3-6 Early Childhood Education)